’રેન્ક' આ શબ્દથી બાળકોનો હેપ્પીનેસ ઇન્ડેક્સ માઈનસ તરફ ઢળી રહ્યો છે!!!

‘રેન્ક’ આ શબ્દથી બાળકોનો હેપ્પીનેસ ઇન્ડેક્સ માઈનસ તરફ ઢળી રહ્યો છે!!!

   નવરાત્રિ પૂરી થઈ ગઈ. આપણે સૌ બહુ ગરબે ઘૂમ્યા. ગુજરાતીઓ માટે ગરબા એટલે અસ્તિત્વ સાથે સંકળાયેલી બાબત હોય એવું લાગે. દુનિયામાં જ્યાં જયા ગુજરાતીઓ હોય ત્યાં ગરબા હોય જ ! જો કે આપણાં દરેક નાના-મોટા પ્રસંગે ગરબાની ઝલક તો મળી જ રહે. મહિનાઓની તૈયારી પછી આજની યંગ-જનરેશન પોતાની બધી એનર્જી ગરબા-ગ્રાઉન્ડ પર ખર્ચે, એ દ્રશ્ય ખરેખર આહલાદક હોય છે. વેલકમ નવરાત્રિથી માંડીને ગૂડ-બાય નવરાત્રિ સુધી ગરબાની રમઝટ થતી રહે છે.  

  વેલ તમને થશે નવરાત્રિ પર નિબંધ લખી રહી છું કે શું? ના ના એવું નથી. પણ મારે તમને એક બાબત ફીલ કરાવવી છે કે જિંદગીમાં જે જે ક્ષેત્રોમાં આપણે વધુ પડતી સ્પર્ધા અને વ્યવસાયીકરણ દાખલ કરી દીધું છે, એ ક્ષેત્રોમાં રહેલો ઓરિજિનલ આનંદ આપણે ગુમાવી દીધો છે. એ બાબતોમાં રહેલું મૂળ સત્વ જ જાણે કે ખલાસ થઈ રહ્યું છે.

  એક નાનકડી છોકરીને તેની મમ્મી તૈયાર કરી રહી છે, છોકરી અકળાઈ રહી છે. પણ મમ્મીને હજી અમુક સાજ-શણગાર બાકી રહી ગયા છે. પરાણે જેમ-તેમ કરીને તેને તૈયાર કરીને તેને પાર્ટી-પ્લોટમાં રમવા લઈ આવે છે, બાળકી મમ્મીએ ઘરે શીખવ્યું હતું, તેમાથી થોડું ઘણું યાદ કરીને મને-કમને ગરબાના બે-ત્રણ સ્ટેપ્સ રમે છે અને અંતે તેને ‘વેલ-ડ્રેસ પ્રિન્સેસ’ નો એવોર્ડ મળી જાય છે! સ્ટેજ પરથી ઇનામો લઈ આવ્યા બાદ નીચે આવીને બાળકી મમ્મીને પુંછે છે, મમ્મી રેન્ક એટલે શું? પ્રિન્સેસ એટલે શું? શું જવાબ આપવો એ વિચારીને મમ્મી મૌન થઈ જાય છે!

   બીજા એક કિસ્સામાં એક છોકરી નંબર ના આવતા, રડી રહી છે કે મારી બહેનપણીનો રેન્ક આવ્યો અને હું કેમ રહી ગઈ? રેંકનું કેવડું મોટું દબાણ આપણે બાળકો પર મૂકી દઈએ છીએ કે તેઓ પૂરેપૂરા દટાઇ જતાં હોય છે. ઘણીવાર તો તેઓ નંબર ના આવે તો માતા-પિતાના મારની બીકે ધ્રૂજતા હોય છે. આમાં ક્યાય ‘ડર કે આગે જીત નહી’ પણ ‘ડર કે આગે ડર’ જ હોય છે.

  નવરાત્રિના પેલા થી છેલ્લા દિવસ સુધી આપણાં સૌનું ધ્યાન કોણ ‘પ્રિન્સ’ કે પ્રિન્સેસ’ બન્યું? તેના તરફ જ રહે છે. આ સમય દરમિયાન આ એક રાષ્ટ્રીય પ્રશ્ન બની રહે છે. ઓલમ્પિકમાં મળતા ગોલ્ડ-મેડલની જેટલી ચર્ચાઓ નથી થતી હોય એટલી ચર્ચા કોને ગરબામાં ‘રેન્ક’ મળ્યો તેની થતી રહે છે. ક્યાં પાર્ટી-પ્લોટમાં કોને પ્રથમ દ્વિતીય કે તૃતીય રેન્ક મળ્યો એ જ વાત! આ રેંકના ચક્કરમાં આપણે સૌ ગરબાના સાચા આનંદને ઓલરેડી ભૂલી ચૂક્યા છીએ. આ બધુ માતાજીની પ્રાર્થના સાથે સંકળાયેલું છે, એ તો જો કે ઘણા વર્ષોથી આપણને યાદ કરાવવામાં આવી રહ્યું છે.

   આ રેન્ક પ્રથાની સૌથી ઊંડી અને ઘાતક અસર બાળકો પર થતી હોય છે. રેન્ક ના આવે તો પેલી બીક માતા-પિતાની હોય છે. કે ઘરે જઈશું એટલે તેઓ મારશે! બાળકોને પરાણે પરાણે તૈયાર કરીને ઇનામોના બજારમાં ઊભા રાખી દેવામાં આવે છે. અને બાળકો જેઓને હજી ખબર પણ નથી કે રેન્ક એટલે શું? તેઓને પોતાના સ્ટેટસ માટે માતા-પિતા રેંકની લાઇનમાં ઊભા રાખી દેતાં હોય છે. મારા સંતાનોનો નંબર આવવો જ જોઈએ, તેવી ઝડતામાં માનતા માતા-પિતા પોતાના સંતાનોનું બાળપણ જ છીનવી લેતા હોય છે!

  ઘણા વગદાર માતા-પિતા આયોજક કે સ્પોન્સર બનીને આવા ઇનામો ખરીદી લેતા હોય છે. શું કરીશું આવા કપ, મેડલ કે ટ્રોફીઓ ભેગી કરીને? આવા બાળકો જ્યારે વાસ્તવિક દુનિયામાં પગ મૂકે છે, તેઓના પગ નીચેથી જમીન સરકી જતી હોય છે. તેઓ પોતાની ઓરિજિનલ પ્રતિભા તો ઓલરેડી ભૂલી જ ગયા હોય છે, આવા બાળકોનું અસ્તિત્વ કે વ્યક્તિત્વ ક્યાય ખીલી શકતું નથી, તેઓ પ્લાષ્ટિકના ફૂલો જેવા થઈ જતાં હોય છે, જેમાં કોઈ જ પ્રકારની મહેંક નથી હોતી!

  શા માટે રેન્ક પાછળ જિંદગીના સાચા આનંદને ગુમાવી દેવો? શું આપણે શોખ માટે કે મોજ માટે કશું ના કરી શકીએ? બાળકોને તેઓમાં રહેલી પ્રતિભાને આધારે આગળ વધવા દઇશું તો ભલે થોડા મોડા તો મોડા તેઓ પોતાનો વિકાસ કરી જ શકશે અને જે તે ક્ષેત્રમાં આગળ વધી જ શકશે. ઘણા માતા-પિતા તો રેન્ક સાથે ફેવિક્વીકની જેમ ચીપકેલા રહે છે. ગમે તે ભોગે, ગમે તે રીતે મારા બાળકને બીજા કરતાં આગળ નંબર મળવો જ જોઈએ, તેવી ઘેલછામાં તેઓ બાળક પાસેથી તેઓની નિર્દોષતા અને નિખાલસતા છીનવી લેતા હોય છે.

   આ બધુ શીખવીને આપણે બાળકોને એ સમજાવી રહ્યા છીએ કે જીતવા માટે કે રેન્ક મેળવવા માટે ગમે તેવા અસત્યના રસ્તા પસંદ કરવા પડે તો કરી લેવા! આ તો એક ઉદાહરણ છે, આપણે દરેક ક્ષેત્રોમાં આપણાં બાળકોને રેસના ઘોડા બનાવીને દોડાવી રહ્યા છીએ. ખબર નહી, આપણે તેઓને દોડવા કરતાં જીવવું વધુ જરૂરી છે, તે સમજાવીશુ કે નહી? જો કે આ છેલ્લી લાઇન પહેલા માતા-પિતા એ સમજવાની ખાસ જરૂર છે.