છે કોઈ નવી નોકરી ધંધો કે નવો વિચાર ?
રવિવારના દિવ્ય-ભાસ્કરમાં એક વાત વાંચી ‘ અમેરિકન રાષ્ટ્રપ્રમુખ બરાક ઓબામાની દીકરી એક હોટેલમાં વેઈટ્રેસનું કામ સીખી રહી છે” ને મને થયું કીબોર્ડ ચાલવું જોઈએ. તમને કશુક કેવા ને આ માહિતી શેર કરવા. વિદેશની આ વાત શ્રેષ્ઠ છે. કોઈને કશું કામ કરવામાં શરમ નથી. સીખવા લોકો હમેંશા તત્પર રહે છે. ત્યાનું શિક્ષણ વિદ્યાર્થિઓને એક જ ટ્રેક પર દોડવા મજબુર કરતુ નથી. જરૂર પડે ત્યાના લોકો ગમે તેવું કામ કરવા તૈયાર હોય છે.પણ ખબર નહિ કેમ આપણા દેશમાં યુવાનોને કેમ અમુક કામ કરતા શરમ આવે છે. વળી તેઓ અન્ય દેશમાં વર્કપરમીટ પર જાય ત્યારે શરમ છૂટી જાય છે.આવું શાને થતું હશે? આપણે ત્યાં વિદ્યાર્થિઓ મોટે ભાગે એક જ ટ્રેક પર દોડે છે અને એ છે એવી નોકરી શોધવી જેથી બહુ કામ ના કરવું પડે. અમુક જ ક્ષેત્રો જાણે નોકરી માટે રીઝર્વ હોય તેવું લાગે છે. એમાયે વાઈટ-કોલર ને સરકારી નોકરી હોટ ફેવરિટ ગણાય છે તેથી નવી ક્ષિતિજો કદી દેખાતી જ નથી. તમારામાંથી ઘણા અત્યારે નોકરી મેળવવા ઊંધું ઘાલીને તૈયારી કરી રહ્યા છો, સારી વાત છે પણ કદી તમારી જાતને પૂછ્યું છે હું જે નોકરી પાછળ દોડું છું એ શા માટે દોડું છું? why કદી આ સવાલ તમને થયો છે ખરો! નહિને વિચારતા તો આપણે ક્યાં શીખ્યા જ છીએ.કોઈ આમ કે આમ ને આમ દોડવાનું કે તો આમ દોડતા રહીએ છીએ! કદી નવા ક્ષેત્રો વિષે જાણવાની ઈચ્છા પણ દાખવતા નથી.આપણી જોબ અંગેની માન્યતા સાવ બીબાઢાળ થઇ ગઈ છે,જેમાંથી માત્ર તલાટીઓ કે કારકુનો જ બહાર પડે છે નવા બીઝનેસમેન કે નવા ક્ષેત્રોમા જનાર મળતા નથી. ઘણી વખત તો આપણે કરવા શું ઈચ્છીએ છીએ એ પણ ખબર હોતી નથી,બસ ભણ્યે જ જઈએ છીએ પણ શુકામ ભણીએ છીએ એ સ્વયંને ખબર હોતી નથી.તમને નથી લાગતું આ mentality બદલવાની જરૂર છે, બધાયે જાય એ જ તરફ દોડવાને બદલે કઈક નવું વિચારવાની. ખુદનો રસ્તો ખુદ કંડારવાની! ને સૌથી અગત્યનું સતત નવું શીખતા રહેવાની.
આમ પણ નોકરી, જોબ,એ આધુનિક જમાનાનો favourite શબ્દ છે. કામ કરવું ને કમાવવું પણ જરૂરી જ નહિ અનિવાર્ય છે. ને વળી એમાયે સારી ‘જોબ’ મેળવી સેટલ થઇ જવું પ્રત્યેક ભારતીય નાગરિકની ફરજ છે સોરી સોરી ફરજ નહિ સપનું હોય છે.ને એમાં પણ ‘સરકારી-નોકરી’ ના તો લોકોને દિવસે પણ સપના આવતા હોય છે.એક સરકારી નોકરી મળી જાય એટલે જીંદગી સેટલ એવી માન્યતામાં લોકો જીવતા રહે છે. જો કે બીજા ઘણા ઉદેશો હોય છે આ ‘સરકારી-નોકરી’ ના પણ ચુપ બહુ બોલવાનું નહિ.આ સરકારી-નોકરી ભારતમાં બધાને સની લિયોન કરતાયે વધુ હોટ લાગે છે. ને પરીણામે “सरकारी नौकरी के लिए कुछ भी करेगा” એવો ઘાટ ઘડાય જાય છે. આ એક જ ટ્રેક પર દોડવાની આપણી આદતેજ દેશમાં ‘બેકારી’ ની સમસ્યાને આટલી વિકરાળ બનાવી દીધી છે. દરેક પંચવર્ષીય યોજનામાં સરકાર આ સમસ્યા દુર કરવા અથાક પ્રયત્નો કરે છે પણ બેકારીનું પ્રમાણ ઘટવાને બદલે વધતું જ જાય છે. કારણ આપણે નવા રસ્તે જવા ઇચ્છતા જ નથી.
સમય વિતવાની સાથે નોકરી અંગેની આપણી સંકલ્પનામાં પરિવર્તન આવવું જોઈએ પણ આવતું નથી ને તેથી દેશમાં ‘બેરોજગારીનું પ્રમાણ ઘટતું નથી.આઝાદી પછી એવું કલ્પ્યું હતું કે દેશમાં રોજગારી વધશે પણ કમનસીબે એવું થયું નહિ. કારણ આપણે એમ માની બેઠા કે રોજગારી વધારવાની જવાબદારી માત્ર સરકારની જ છે! સરકાર કોઈ જાદુ ની છડી ફેરવસે ને બેકારી ખત્મ પણ આપને એ ભૂલી ગયા કે એકલા હાથે તાલી ના પડે આપણે પણ સપોર્ટ આપવો પડશે.(જો કે આ વાત તો આપણે દરેક ક્ષેત્રે ભૂલી ગયા છીએ!) કોલેજ જતા વિદ્યાર્થીઓ ને ક્યારેય કોલેજ નું શિક્ષણ અણગમતું નથી લાગતું. હું આ વિષય શા માટે સીખું છું એવો પ્રશ્ન તો જોજનો દુર રહી જાય છે. તેને પસંદ કરેલો વિષય ઘણીવાર તો માત્ર મિત્રો કે સગાવહાલા ના કહેવાથી કે ટ્રેન્ડ હોય એટલે રાખેલો હોય છે. પણ એને એ ખબર નથી કે વિષય રાખવાથી નહિ સીખવાથી આવડે, ને પરિણામે મુખ્ય વિષય હોય એવા વિષય માં પણ તેનું જ્ઞાન સાવ છીછરું રહી જાય છે. વળી આપણી શિક્ષણનીતિ બાળક શીખે કે ના શીખે પાસ કર્યે જ જાય છે ને પરીણામે વિદ્યાર્થીને પોતાની ક્ષમતાની જાણ થતી જ નથી. ઘણી વાર તો એને જ લીધે ૧૨માનાં કે કોલેજ ના વિદ્યાર્થીને વાંચતા કે લખતા પણ આવડતું નથી.
અન્ય દેશોમાં કોલેજ માં ભણવું ના ગમતા વિદ્યાર્થિઓ ભણવાનું છોડી ગમતા ક્ષેત્રોમાં કામે લાગી નવા સંસોધનો કરે છે. ને તેમાથી જ સ્ટીવ જોબ્સ કે માર્ક્ઝુકરબર્ક બને છે. પણ અહી તો ગ્રેજ્યુએસન ફરજીયાત છે. ભણવું હોય કે ના ઈચ્છા હોય પણ ધોરણવાઈસ આગળ વધવું જરૂરી છે. પછી જીંદગીમાં ભલે પાછળ રહી જવાય.આ બધા પરિબળો દેશમાં મુક્ત વિચારોવાળા વ્યક્તિઓ ઉભા થવા જ દેતા નથી. તમે ડાન્સમાં, કલાકાર બનીને કે પછી તમારામાં કોઈ એક ટેલેંટ હોય તો પણ તમે તેને વ્યવસાય બનાવી રોજીરોટી મેળવી શકો છો. આજના ટેકનોલોજી ના આ યુગમાં એકાદ નવો વિચાર પણ તમને યોગ્ય વળતર અપાવી સકે છે, “an idea can change your life” આ જીવનમંત્ર ખરેખર અપનાવવા જેવો છે, જેના થાકી તમે ગમે તે ક્ષેત્રમા આગળ વધી શકો છો. પરંપરાગત ક્ષેત્રોમાં પણ કઈક હટકે કરી પૈસા કમાઈ શકાય છે. કોણ નથી જાણતું ભારત અને ખેતીના સંબંધને ! આપણો દેશ છે જ ખેતીપ્રધાન તો આ દેશમાં ખેતી ક્ષેત્રે પરિવર્તનો લાવી આગળ વધી શકાય પણ શારીરીક શ્રમ કરવો પડે તેવા દરેક કામ આપણને status બહારના લાગે છે. ને પરીણામે આ ક્ષેત્રને આજે આપણે ભુલાવી દીધું છે. આવા તો ઘણા ક્ષેત્રો છે જેમાં આગળ વધી શકાય છે પણ સંકુચિતતા ને લીધે આપણે તેને અપનાવી સકતા નથી. તો વળી પ્લમ્બર કડીયાકામ,કુંભાર,મિસ્ત્રી,લુહાર,દરજી,વગેરે વ્યવસાયો તો જાણે ખોવાય ગયા હોય એવું આપણે માની બેઠા છીએ પણ આમાં પણ જો નવી દ્રષ્ટિ આવે તો એને પણ અપનાવી સકાય.કેમ ખરુંને! ક્રિકેટ,હોકી,ટેનીસ,કબડ્ડી,વગેરે જેવી રમતોમાં પણ કારકિર્દી બનાવી સકાય.અરે શોધીએ તો ગમે તે ક્ષેત્રોમાં નવીનતા મળી આવે છે માત્ર જરૂર હોય છે એક ફન્ડાની જે એ તરફ વાળી સકે.
“ Thinking out of the box and you can make money” એ આજના યુગ નો ગુરુમંત્ર છે. પાષણયુગ,તામ્રયુગ ની જેમ આજનો યુગ જ્ઞાનનો આવડતનો કે નવા વિચારોનો ગણાય છે. તમારી પાસે આમાંનું એક પણ હોય તો તમે આગળ વધી સફળ થઇ શકો છો. બસ જરૂર છે બીબાઢાળ વિચારોમાંથી બહાર આવી નવા માર્ગો તરફ વળવાની.એક નવા પ્રવાહ તરફ વળી સુંદર ઝરણું બનવાની જેને ખુદનું અસ્તિત્વ હોય છે ને જયારે એ ફોર્સ થી વહે છે એનું સૌન્દર્ય અલગ જ તરી આવે છે. બસ એટલું વિચારો આવું પણ હોય સકે ને મંડી પડો. હવે તો સરકારે પણ “skill india” અને “startup” જેવા કાર્યક્રમો થકી આપણને આહવાન આપ્યું છે તો તક ઝડપી લેવી જોઈએ. ‘knowledge is wealth’ એ આજે સફળતાની ચાવી છે.તો તમારામાં રહેલી કોઈ પણ telant ને જગાડો ને સમાજના સ્ટેજ પર આવો. અઝીમ પ્રેમજીનું એક વિધાન યાદ રાખવા જેવું છે, “an ordinary man can do extraordinary work.” કઈ નવું દેખાય છે? અરે આર્મી, નેવી, એરફોર્સ પણ છે હો કેરીઅર ઓપ્શનમાં હો. દેશ માટે મરવાનું બધાના નસીબમાં નથી હોતું.અરે નેતા પણ છે ને અભિનેતા પણ......... તો બાબા રામદેવ નો માર્ગ પણ અપનાવવા જેવો ખરી!
Schooling isn't important to get success but studies, experiences and skills are essential.”
―
