આર્ટિફિશ્યલ ઈંટેલિજન્સ, મશીનો સ્માર્ટ થતાં જાય છે અને માણસો.... ???

 

આર્ટિફિશ્યલ ઈંટેલિજન્સ, મશીનો સ્માર્ટ થતાં જાય છે અને માણસો.... ???

 

     Geoffrey Hinton, જેઓ ‘AI’ ટેક્નોલોજીના ગોડફાધર મનાય છે, તેમણે હમણાં ગૂગલમાથી એમ કહીને રાજીનામું આપ્યું કે “હવે મને મારા કામ માટે પસ્તાવો થઈ રહ્યો છે.”  રાજીનામું આપતા સમયે તેમણે ન્યુયોર્ક-ટાઈમ્સને આપેલી મુલાકાતમાં કહ્યું કે મે આ રાજીનામું એટલા માટે આપ્યું છે કે જેથી હું વિશ્વને AI ટેકનૉલોજિની કેટલીક ડરામણી વાસ્તવિકતાઓ જણાવી શકું.

આ ટેક્નોલોજીની શરૂઆત આમ તો ઇ.સ. 1308માં કેતલાન અને રામોન લ્યુઈએ કરી હતી. પણ એક કોમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ તરીકે તેની શરૂઆત જ્હોન મેકાર્થી, માર્વિન મિસ્કી અને નાથેનિયલ રોચેસ્ટરે ઇ.સ. 1955માં કરી હતી. તો તેજ વર્ષે ડીસેમ્બરમાં હરબર્ટ સિમોન અને એલેન નેવેલે સૌથી પ્રથમ એ.આઈ. પ્રોગ્રામ' લૉજિક થિયરિસ્ટ ની રચના કરી હતી. આ બંને સદીઓ વચ્ચે ઘણા બધા લોકોએ એ.આઈ. ટેકનૉલોજિ ક્ષેત્રે નવા નવા સંશોધનો કરેલા. આપણે સૌ કમ્પ્યુટર સાથે ગેમ્સ રમીએ છીએ, ખાસ કરીને ચેસ, એ.આઈ.ટેકનોલોજિ જ છે.

  આજે પણ આપણા સૌના જીવનમાં આ ટેકનોલોજીનો જુદી જુદી જગ્યાએ આપણે ઉપયોગ કરી જ રહ્યા છીએ. જુદા જુદા સર્ચ એંજિન્સ, ઓનલાઈન એપ્લીકેશન્સ , યુ-ટ્યુબ, એમેઝોન, નેટફ્લિક્સ, ઑ.ટી.ટી. પ્લેટફોર્મ્સ વગેરે આ જ ટેકનૉલોજિ આધારિત છે. તો વળી માણસની ભાષાને સમજતા એલેક્ઝા અને ગૂગલ આસિસ્ટન્ટ પણ આ જ કેટેગરીમાં આવે છે. કેટલીક સેલ્ફ-ડ્રાઇવિંગ કાર્સમાં પણ આ ટેકનૉલોજિનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે.

  આજે જ્યાં જ્યાં ઓટોમાઈજેશન છે, ત્યાં ત્યાં માણસોની જગ્યા આ ટેક્નોલોજિ લઈ રહી છે. હવે તો આ ટેકનૉલોજિ માણસો વતી વિચારવાનું અને નિર્યણો લેવાનું કામ પણ કરશે. અને એટલે જ આજકાલ તે વધુ ને વધુ ચર્ચામાં છે. ખાસ કરીને ‘chatgpt’ જેવા પ્રોગ્રામ્સ ના નવેમ્બર-2022 માં લોન્ચ થયા પછી આ ચર્ચાએ પાછું જોર પકડ્યું છે કે આ ટેકનૉલોજિ આપણા માટે ફાયદાકારક છે કે નુકસાનકારક?

 સતત અપડેટ થઈ રહેલી આ ટેકનોલોજીએ આપણા જીવનને ઘણું સરળ બનાવી દીધું છે. જે કામો પહેલાના જમાનામાં આપણને અશક્ય લાગતાં હતા એ કામો આજે આ ટેકનોલોજીએ શકય બનાવી દીધા છે. આના ફાયદા જોઈએ તો, 24*7 કામ કરવું, કંટાળ્યા કે થાક્યા વિના સતત કામ કરતાં રહેવું, પૂર્વગ્રહરહિત નીર્યણો, પડતર ઘટે છે, માનવીય ભૂલો ઘટાડે છે, સુધારે છે, માહિતીનું સરળતાથી વિશ્લેષણ કરી આપે છે, આપણને આરોગ્ય વિષે માહિતી આપે છે, પર્યાવરણ બચાવવામાં મદદ કરે છે, નવા નવા સંશોધનો થઈ શકે છે. વગેરે વગેરે ...

સૌથી મહત્વનુ એ છે કે આ ટેકનૉલોજિને માણસની જેમ લાગણીઓ નથી હોતી, એટલે લાગણીઓને કારણે કામના સ્થળે જે કઈ સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે,તે આ ટેક્નોલોજીને લીધે ઊભી થતી નથી! માણસોના મેનેજમેન્ટ કરતાં મશીન્સનું મેનેજમેન્ટ હવે સરળ લાગવા લાગ્યું છે. રોબોટને આપણે કહીએ એટલું કામ કોઈપણ જાતની કચ કચ વિના કર્યે રાખે છે. એકવાર એક પ્રોગ્રામ ફીટ કરી દઈએ એટલે એ આપણી સૂચના મુજબ કામ કર્યે રાખે છે.

 તો વળી આ એ.આઈ. પર કેટલાક આક્ષેપો પણ છે, આને લીધે બેરોજગારી વધશે, એક રીપોર્ટ મુજબ એ.આઈ. ને લીધે 300 મિલિયન લોકો પોતાની રોજગારી ગુમાવશે! આના સર્જન પાછળ ખર્ચો બહુ થાય છે, વ્યક્તિઓમાં રહેલી સર્જનાત્મકતા ઘટતી જશે, માણસો પોતાની ભૂલો સુધારવા પર ધ્યાન નહી આપે, આને લીધે સાઇબર ક્રાઇમ વધી રહ્યો છે, અને આજે સમાજ પર આ ટેક્નોલોજીની જે કઈ ખરાબ અસરો થઈ રહી છે, તે આપણે જોઈ જ રહ્યા છીએ. મશીન્સને અપડેટ કરતો રહેતો માણસ પોતાની જાતને અપડેટ કરવાનું ભૂલતો જશે.

  રોબોટ મુવીમાં રજનીકાંતે માણસ જાતની રક્ષા કરવા અને માણસોની જેમ લાગણીઓ અનુભવતો એક રોબર્ટ બનાવેલો, જે તેના માટે જ સૌથી મોટો દુશ્મન બની જાય છે.  જોફરી હિનટોને પણ આવી જ ચેતવણી આપીને કહ્યું છે કે એ.આઈ. ટેકનૉલોજિ ભવિષ્યમાં માણસ જાત પર મોટું દબાણ ઊભું કરશે. તેમણે ખાસ કહ્યું છે કે આ ટેકનૉલોજિ જો કોઈ અયોગ્ય માણસના હાથમાં આવી જશે તો એના ભયંકર પરિણામો આપણે સૌએ ભોગવવા પડશે. હવે સમજવાનું આપણા પક્ષે છે. આપણને ઈશ્વરે બુદ્ધિ સાથે વિવેકબુદ્ધિ આપી છે, તેનો ઉપયોગ કરીએ.

  

 

 

ઇતિહાસ એ મગજ પરનો ભાર નથી, પણ હ્રદયનો પ્રકાશ છે!!!

 

ઇતિહાસ એ મગજ પરનો ભાર નથી, પણ હ્રદયનો પ્રકાશ છે!!!

 

 

  રામ કે કૃષ્ણનું અસ્તિત્વ હતું કે કેમ? ઈશુ ખ્રિસ્તના માતા-પિતા કોણ હતા? કઈ કઈ સંસ્કૃતિઓ ક્યારે વિકસી? ક્યાં ક્યાં ધર્મોનો વિકાસ અને વિસ્તાર કેવી રીતે થયો? ક્યાં રાજાના સમયમાં દેશ વધુ સમૃદ્ધ હતો? આર્યો કોણ હતા? આપણાં દેશનું નામ ‘ભારત’ કેમ અને કેવી રીતે પડ્યું? રામાયણ, મહાભારત, બાઇબલ, કુરાન,વેદો, ઉપનિષદો, વગેરે ધાર્મિક ગ્રંથો કોણે અને ક્યારે લખ્યા? આપણાં પહેલાની પ્રજાઓ કેવું જીવન જીવતી હતી? અમુક સંસ્કૃતિઓનો વિકાસ અને વિનાશ કેવી રીતે થયો?

 આપણે સૌ આ ટેક્નોએજ સુધી કેવી રીતે પહોંચ્યા? રાજાશાહી સમયે લોકોનું જીવન કેવું હતું? અખંડ ભારત વિખંડિત કેવી રીતે થયું? ભારત એક સમૃદ્ધ દેશથી ગુલામ કેમ થયો? અને કેવી રીતે આપણે અંગ્રેજોના શાસનમાથી મુક્ત થયા? વિશ્વયુદ્ધો ક્યારે ક્યારે થયા? અને ત્યાર પછી શું થયું? આ બધુ જ જાણવા માટે આપણે ઇતિહાસનો અભ્યાસ કરતાં હોઈએ છીએ.ઇતિહાસ આમ તો સમય સાથે જોડાયેલો વિષય છે, એટલે ઘણાને જે તે વર્ષ યાદ ના રહે તો આ વિષય અઘરો અને કંટાળાજનક લાગતો રહે છે. પણ સાથે સાથે હકીકત પણ એ છે કે વ્યક્તિ સાયન્સ, આર્ટ્સ, કોમર્સ કે કોઈપણ વિદ્યાશાખાનો હોય, તેની થોડી ઘણી અભિરુચિ તો દેશના કે દુનિયાના ઇતિહાસમાં રહે જ છે.  

 કોઈપણ દેશ પોતાના શિક્ષણમાં ઇતિહાસ એટલા માટે વિદ્યાર્થીઓને શીખવે છે, જેથી આપણે ઈતિહાસમાં એટલે  કે ભૂતકાળમાં કરેલી ભૂલોમાથી બોધપાઠ લઈ શકીએ શકીએ. જે ભૂલો એ સમયે થઈ હતી, તે ભૂલોનું પુનરાવર્તન ના થાય એટલા માટે આપણે ઇતિહાસ શિખતા હોઈએ છીએ. પણ ખરેખર શું આપણે ઇતિહાસમાથી કશું શિખતા હોઈએ છીએ, ખરા?

  બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં પોતાના બે મહત્વના શહેરોના વિનાશને જોઈને જાપાન જેવા દેશે શીખી લીધું કે યુદ્ધને લીધે વિનાશકતા સિવાય બીજું  કઈ સર્જન થતું નથી. ને પરિણામે તે દેશે યુદ્ધને છોડીને પોતાના દેશને ટેકનૉલોજિ તરફ વાળ્યો. માત્ર દેશમાં જ બનતી વસ્તુઓનો વપરાશ કરવાનો નિયમ લઈ દેશને વિકસિત બનાવી દીધો. એવી જ રીતે ડેન્માર્ક, જર્મની, સ્વીડન વગેરે જેવા દેશોએ પણ પોતાના ઇતિહાસમાથી બોધપાઠ લઈ પોતાનો વિકાસ સાધ્યો છે.

 પણ આજકાલ આપણાં દેશમાં ‘જે તે સમયના ઇતિહાસને” લઈને વારંવાર બિનજરૂરી વિવાદો થતાં રહે છે. ભૂતકાળમાં જે તે સમયે જે કઈ થયું તે, તે સમયની પરિસ્થિતી અને સંજોગોને ધ્યાનમાં લઈને થયું હોય છે. એ ઈતિહાસને વિકૃત રીતે છાપીને કે પછી ખોટી રીતે રજૂઆત કરીને તેના પર બિન-જરૂરી ચર્ચાઓ કરવાની આજકાલ આપણાં દેશમાં ફેશન ચાલી રહી છે.

 ઘણીવાર તો આ ઇતિહાસને રાજકીય રીતે એવી રીતે રજૂ કરવામાં આવે છે કે જે તે પક્ષની હાર-જીતનું કારણ એ ઇતિહાસ પર આધારિત થઇ જતું હોય છે. હવે સદીઓ પહેલા જે કઈ થયું? એની સામાજિક કે રાજકીય અસરો અત્યારે આ દેશ પર શા માટે થવી જોઈએ? અરે ઘણીવાર તો ઈતિહાસને પકડીને આપણે ત્યાં બે કોમો કે ધર્મો વચ્ચે રમખાણો પણ ચાલુ થઈ જતા હોય છે.

  આપણાં ભવ્ય અને વિવિધતાસભર ઈતિહાસને હિન્દુ,મુસ્લિમ, ખ્રિસ્તી, પંજાબી, પારસી, વગેરે કોમોમાં વહેંચી દેવો એ બાબત દેશની શાંતિ માટે ખરેખર ભયંકર કામ છે. જે કઈ આજે આપણે આપણાં બાળકો અને યુવાનોને ઇતિહાસ ના નામે શીખવી રહ્યા છીએ, એમાં ક્યાય ધર્મના નામે ઝઘડા કે રાગ, દ્વેષ ના હોવા જોઈએ. જે તે સમયે જે થયું એના માટે અત્યારે લડી-ઝઘડીને આપણે ઈતિહાસને બદલી શકવાના નથી, પણ આવી રીતે લડી ઝઘડીને આપણે આપણાં ભવિષ્યને જરૂર અંધારામાં ધકેલી રહ્યા છીએ. કોઈ હિન્દુ જે મુસ્લિમ રાજાએ ભૂતકાળમાં જે કાઇપણ કર્યું, તેનો બદલો આજની પ્રજા સાથે લેવાની આ જીદ કેવી?

 ઇતિહાસ ભૂતકાળને બદલી નથી શકતો, પણ તે ભવિષ્યને બદલી શકે છે. ઈતિહાસની ઘટનાઓનો ઉપયોગ સમાજમાં નફરત કે રાગ દ્વેષ ફેલાવવા માટે ના થવો જોઈએ. અને સાથે સાથે ઇતિહાસ સાચી રીતે પણ રજૂ થવો જોઈએ. જેઓ ઇતિહાસ પાસેથી કશું શિખતા નથી, તેમણે એ ઇતિહાસ ફરીથી જીવવો પડે છે. માટે આપણે આપણાં જ્ઞાનમાં વધારો કરવા ઈતિહાસ ભણીએ, પણ ઇતિહાસમાં જે કઈ અંધકાર હતો, તેના અંધારા હેઠળ આપણો વર્તમાન કચડાઈ ના જવો જોઈએ.