ગુજરાતી સ્ત્રીઓ, દયા ભાભી અને ગોપીવહૂથી લઈને પુષ્પા ઇમ્પોસિબલ સુધી....

 

           ગુજરાતી સ્ત્રીઓ, દયા ભાભી અને ગોપીવહૂથી લઈને પુષ્પા ઇમ્પોસિબલ સુધી...

 જુદી જુદી ચેનલો પર આવતી સીરિયલોમાં મોટા ભાગની સીરિયલોમાં ગુજરાતી કુટુંબોમા થતી ઊથલ-પાથલ બતાવવામાં આવે છે. ગુજરાતી સ્ત્રીઓ કા તો એકદમ લાઉડ અને કા તો એકદમ મૂંગી મૂંગી બતાવવામાં આવે છે. કુટુંબ વ્યવસ્થા ગુજરાતી સમાજની એક આગવી વ્યવસ્થા છે. એમાં પણ ખાસ કરીને જ્યારે કુટુંબો મોટા હોય ત્યારે જે ધમાલ થતી હોય છે, એ મસાલો સીરિયલોમાં ખાસ બતાવવામાં આવે છે. ગુજરાતી સ્ત્રીઓ મેકઅપ પાછળ એટલી પાગલ છે કે સર્વે કરાવવામાં આવે તો, મેકઅપ ખરીદીમાં 70%થી વધુ હિસ્સો તેઓનો નીકળે!

    સાડીઓની ખરીદીમાં ( અરે મોંઘી સાડીઓની ખરીદીમાં!) તેઓને કોઈ ના પહોંચે. બપોરે સૂઈ જાય અને શરીર વધે એટલે જિમમાં જાય. રસ્તામાં એક બીજાને મળે તો ઘરે આવો,ઘરે આવો એવું કહેવામાં કલાક સુધી બહાર ઊભા રહી વાતો કરે પણ સાથે સાથે બોલતી જાય કે હમણાં તો સમય જ નથી રહેતો, એકદિવસ સમય લઈને ચોક્કસ આવીશું!  મોબાઈલ પર કલાકો વાતો કરે કે પછી સોસિયલ મીડિયા પર કલાકો સમય વેસ્ટ કરનાર ગુજરાતી સ્ત્રીઓ પાસે સ્ટેટસ કે પ્રોફાઇલ પિક અપડેટ કરવાનો સમય હોય છે, પણ ખુદને અપડેટ કરવાનો સમય હોતો નથી.

  ઘરે કોઈ સારો પ્રસંગ હોય તો સૌથી સારા મારા કપડાં, મારા ઘરેણાં, મારો મેકઅપ, મારી મહેંદી વગેરે વગેરે...ની સ્પર્ધાઓ થતી રહે છે. કોઈ બીજી સ્ત્રી વધુ સારી લાગતી હોય તો કોમ્પિમેંટ્સ એવી રીતે આપવાની કે સામેવાળાને ખબર ના પડે કે વખાણ થયા કે શું થયું? લેટેસ્ટ ફેશન એ શબ્દ તેઓના શબ્દકોશમાં ગુંજતો રહે છે. અને દુકાનદારો અને મોલવાળા તેનો સૌથી વધુ ફાયદો ઉઠાવતા હોય છે. એકબીજાને કોઈ સ્થળે મળતી વખતે કોણ પેલા સામેથી બોલાવે? એ પ્રશ્ન હજી વણઉકેલાયેલો છે. “બદલાતી ફેશન શુટ કરે કે ના કરે કરવી તો પડે જ એ ગુજરાતી સ્ત્રીઓનો નવો મંત્ર છે.”

   રસોડું એ ગુજરાતી સ્ત્રીઓનું સૌથી મનગમતું સ્થળ છે, અને રસોઈ સૌથી વધુ ગમતી પ્રવૃતિ! પિકનિક કે ટુર પર જાય તો અથાણાં સહિતનું પરફેક્ટ પેકિંગ, છાશ વિના તો જમ્યા જ ના કહેવાઈએ, એ પણ સાથે હોય, એટલો નાસ્તો ભરે કે પાછા આવ્યા પછી બે દિવસ તો તેને ઠેકાણે પાડવામાં જાય! આમ તો પેકિંગમાં અહીની સ્ત્રીઓને કોઈ ના પહોંચી શકે. વિદેશમાં ગયેલા કે હોસ્ટેલમાં રહેતા સંતાનો માટે સથવારો મળે એટલે નાસ્તો તો મોકલાવવાનો જ! આરોગ્ય સાચવવાનું ગમે તેટલીવાર કહેવામાં આવે પણ રસોઈમાં તેલ, મીઠા કે ખાંડનો ઉપયોગ નહી ઘટાડવાનો જ!

  સેલ સેલ સેલ અહીની સ્ત્રીઓનો અતિ પ્રિય શબ્દ છે, અરે શબ્દ નહી કહો કે એક ‘ફીલિંગ’ છે. એની સાથે જ સંકળાયેલો એક અતૂટ શબ્દ છે, શોપિંગ, આ હા હા આ શબ્દ એટલે ગુજરાતની સ્ત્રીઓનું સ્વર્ગ! એમાં પણ મોલમાં જવાનું હોય એટલે એવું જોરદાર તો પ્લાનિંગ કરે કે મેનેજમેંટ ગુરુઓ પણ આપણને કાચા લાગે! કમ્ફર્ટ ઝોનમાથી બહાર ના નીકળવું... આખી જિંદગીને બેડરૂમ અને રસોડા વચ્ચે આંટા ફેરા મારીને પૂરું કરી દેવું.. રાત્રે સૂતી વખતે પણ સાડી પહેરીને સૂવું!

  દયા જે રીતે ગરબા રમતી રમતી આવે છે, એવા ગરબા ભાગ્યેજ કોઈ ગુજરાતી સ્ત્રીઓ લેતી હશે. એ જે રીતે બોલે છે, એવી રીતે કોઈ ગુજરાતી સ્ત્રીઓને મે બોલતા સાંભળી નથી. ગોપી વહુ જેટલી મૂંગી અને સહન કરનારી ગુજરાતી સ્ત્રી પતિ ના અપનાવે તો પણ પતિ પાછળ પાછળ દોડતી રહે એવી સ્ત્રીઓ હવે ગુજરાતમાં મળતી નથી અને એ સારું જ છે! દયા ભાભી અને ગોપી વહુ ગુજરાતની સ્ત્રીઓનું લુપ્ત થતું જતું અસ્ત્તિવ છે.

   આ બધામાં ગુજરાતની સ્ત્રીઓનું જે ગમે તેવી પરિસ્થિતિઓ સામે લડી લેવાનું સ્વરૂપ છે, એ તો ક્યાંક ખોવાય જ ગયું હતું. અહીની સ્ત્રીઓ સમય આવ્યે જિંદગીના દરેક મોરચે પોતાના પરિવાર અને અસ્તિત્વ માટે લડી શકે છે, એવી સીરિયલો હવે છેક આવવા લાગી છે. પતિ ના હોય તો, કુટુંબ માટે સમાજ સામે કેવી રીતે લડવું? ગમે તેવા કામો કરવા પડે તો કરવા, સંતાનોને એકલા હાથે સારા સંસ્કારો આપી ઉછેરવા, પુરુષમિત્રો સાથે સુખ દૂ:ખ વહેંચવા, આસપાસના લોકોને મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં મદદ કરતાં રહેવી, બધાના ઘરના કામો કરી સંતાનોને ઉછેર્યા છે, એવું કહેવામાં શરમ ના અનુભવવી!, આરોગ્ય પ્રત્યે કાળજી રાખવી,

  સંતાનોના વિરોધ છતાં અધૂરું રહી ગયેલું ભણવાનું પૂરું કરવું. એક લડતી સ્ત્રીને પૂરેપૂરો સાથ સહકાર આપવો, સંતાનોની મિત્ર બનીને રહેવું.... બહુ ઓછા પેરેગ્રાફ લખ્યા છે, ગુજરાતી સ્ત્રીઓના આ બદલાયેલા સ્વરૂપ વિષે, કારણકે હજી તેઓમાં ઘણો ફેરફાર થવાનો બાકી છે. પુષ્પા I am possible. ભેગું કરીને કે છુટ્ટુ, તમારે જેમ વાંચવું હોય વાંચી શકો છો.

ઘરના કામ માટે સ્ત્રીઓને પગાર મળવો જોઈએ..... લાગણીઓની કોઈ શું કિંમત ચૂકવી શકશે....?

 

ઘરના કામ માટે સ્ત્રીઓને પગાર મળવો જોઈએ..... લાગણીઓની કોઈ શું કિંમત ચૂકવી શકશે....?

      પપ્પા સાંજે ઓફિસેથી ઘરે આવે છે. મમ્મી પાસે આવીને કહે છે, આજનો હિસાબ લાવ એટલે તને આજનો પગાર ચૂકવી દઉં. મમ્મી હિસાબ લખાવે છે,

  રસોઈના, વાસણ સાફ કરવાના, કપડાની ઈસ્ત્રીના, ઘર સાફ કરવાના, બાળકોની સંભાળ રાખવાના, બાળકોનું સ્કૂલ ટિફિન બનાવવાના, મમ્મી-પપ્પાની સારસંભાળ રાખવાના, કપડાં ધોવાના, વગેરે વગેરે...... યાદી લાંબી થતી જાય છે, અને સાથે સાથે પપ્પાના હ્રદયની ધડકનો પણ વધતી જાય છે. પપ્પા મમ્મીને પૈસા આપતા આપતા થાકી જાય પણ ઘરના કામોનો કોઈ હિસાબ જ પૂરો થતો નથી. જ્યાં છેલ્લો ટોટલ કરવા જાય કોઈને કામના પૈસા ગણતરીમાં રહી જાય છે! આ કામોના આંકડાઓનું મૂલ્યાંકન તો કોઈ અબજોપતિ પણ કરી શકે એમ નથી!

   ઉપર જે લિસ્ટ આપેલું છે,  એ તો માત્ર મોટા મોટા કામોનું આર્થિક વળતર આપણે નક્કી કરી રહ્યા છીએ, એવા તો કેટલાયે નાના નાના કામો છે, જેને આપણે ગણતરીમાં લઈએ તો સ્ત્રીઓનું ‘દૈનિક પેકેજ’ એકદમ ઊંચું જતું રહે એમ છે. કોઈપણ જાતની ડિગ્રી વિના સ્ત્રીઓ જે રીતે સમગ્ર ઘરનું સંચાલન કરતી હોય છે. આઈ.આઈ.એમ. વાળા કેસ સ્ટડીમાં ‘એક સ્ત્રી દ્વારા ઘરના સંચાલન’ નો  જીવંત વિષય પોતાના વિદ્યાર્થીઓને સમજાવી શકે એમ છે! પુરુષ જેટલો પગાર લાવે એમાં ઘરના કોઈપણ સભ્યની જરૂરિયાત બાકી ના રહી જાય એ રીતે એ પગારનું આયોજન માત્ર ને માત્ર સ્ત્રીઓ જ કરી શકે છે.

  ઘણા બધા સમયથી સ્ત્રીઓને ઘરકામ માટે આર્થિક વળતર મળવું જોઈએ, એવી વાતો અને ચર્ચાઓ થતી રહે છે. સ્ત્રીઓ ઘરે જે કઈ કામ કરે છે, તેનું કોઈ મૂલ્ય નથી એવું લગભગ બધી સ્ત્રીઓને લાગે છે, તો કેટલાક પુરુષો એવું માને છે કે સ્ત્રીઓને ઘરે કામ જ શું હોય છે? એકવાર તેઓ ઘરે રહીને આખા દિવસનું કામ કરે, બાળકોને સંભાળે તો તેઓને સમજાય કે સ્ત્રીઓ ઘરે કેટલું કામ કરતી હોય છે? તેઓ માત્ર સ્ત્રીઓના કામનું લિસ્ટ બનાવશે તો પણ તેઓને સમજાય જશે કે  સ્ત્રીઓ ઘરે રહીને કેટલા કામ કરે છે.  

    આર્થિક વળતરને વધુ પડતું મહત્વ આપવાના આપણાં માપદંડોએ જ આ પ્રશ્ન ઊભો કર્યો છે. આપણે બધા ‘મૂડીવાદીઓ’ બની ગયા છીએ, જે માનવીને માત્ર ‘આર્થિક માનવી’ જ સમજે છે. ઘરમાં જે પૈસો લઈને આવે, તેનું મહત્વ આપણે વધુ આંકીને સદીઓ સુધી સ્ત્રીઓને અન્યાય કર્યો જ છે અને સાથે સાથે સ્ત્રીઓ પણ એ અન્યાય સહન કરીને પોતે પોતાના અસ્તિત્વને ઠેસ પહોંચાડતી રહી છે. હજી આજની તારીખે પણ ઘણી સ્ત્રીઓ પુરુષોના કામને જ વધુ મહત્વ આપતી હોય છે.

     પ્રશ્ન ‘ગૃહિણીઓને’ આર્થિક વળતર આપવાનો છે જ નહી. પ્રશ્ન તો છે, તેઓના કામને સન્માન આપવાનો અને કામના વર્ગીકરણને દૂર કરવાનો! આપણે શા માટે આ કામ માત્ર સ્ત્રીઓ એ જ કરવું જઈએ અને આ કામ માત્ર પુરુષોએ જ એવું વર્ગીકરણ કરતાં રહીએ છીએ. પુરુષ આખા દિવસના કામથી થાકેલો હોય એમ સ્ત્રીઓ પણ હોય શકે છે, એવું આપણે શા માટે માનવા જ તૈયાર નથી હોતા? અને હવે તો સ્ત્રીઓ પણ આર્થિક રીતે પગભર થઈ રહી છે, તો બંને સાથે મળીને ઘરકામ કરે એમાં ઘરના કોઈ સભ્યને વાંધો ના હોવો જોઈએ.

    સ્ત્રી થકી મકાન ઘર બને છે. સ્ત્રી વિનાનું ઘર આત્મા વિનાના શરીર જેવુ થઈ જતું હોય છે. ઘર લાગણીઓથી સીંચાતું હોય છે, કબાટની કઈ થપ્પીમાં કોના કપડાં પડ્યા છે? સવારે દૂધ કેટલા વાગ્યે આવે છે? મમ્મી-પપ્પાને દવા ક્યારે આપવાની છે?, બાળકોને કેટલું હોમવર્ક કરાવવાનું છે?, ઘરના ફ્રીજમાં શાકભાજી છે કે નહી? ઘરમાં કરિયાણાની કોઈ વસ્તુઓ ખૂંટે છે કે કેમ? વગેરે વગેરે બાબતોનું ધ્યાન તે એકદમ કાળજીથી રાખતી હોય છે, રસોઈમાં એ પ્રેમ ઉમેરે છે, એટલે એ રસોઈ આપણાં સૌની પ્રિય વાનગી બની રહે છે. અને આ બધી પ્રવૃતિઓમાં રહેલા તેના પ્રેમને આપણે ફીલ કરીએ એટલે તેનો આખા દિવસનો થાક ઉતરી જશે.

   આ ચીવટ અને લાગણીઓનું કોઈ શું આર્થિક મૂલ્ય નક્કી કરી શકશે? જે કશુંક પૈસાની પહોંચથી દૂર છે, એને શા માટે પૈસાના પરિઘમાં લાવવાની કોશિશ કરવી? એક મકાનને ઘર બનાવવા સ્ત્રી સતત મથતી રહે છે. ભલે વિતેલા જમાનાએ સ્ત્રીઓના અસ્તિત્વ પ્રત્યે જરાપણ ધ્યાન નથી આપ્યું, પણ હવે એ પરિસ્થિતિમાં ઘણો ફેરફાર થવા લાગ્યો છે. બધુ ભલે નથી બદલાયું પણ ઘણું બધુ બદલાઈ રહ્યું છે. આ સમાજ એક ‘ગૃહિણીઓને’ તેઓના કામનું વળતર શું આપી શકશે? હકીકત તો એ છે કે સ્ત્રીઓ થકી થતાં ઘરકામનું કોઈ મૂલ્ય જ આંકી શકાય એમ નથી.

 

 

     

 

 

રોજ સવારે કચરામાં પોતાનું ભવિષ્ય શોધતાં બાળકોની પીઠ પરનું વજન કેટલું હોવું જોઈએ?

 

 રોજ સવારે કચરામાં પોતાનું ભવિષ્ય શોધતાં બાળકોની પીઠ પરનું વજન કેટલું હોવું જોઈએ?

 

   હમણાં હમણાં શાળાઓના બાળકોના દફતરના વજન બાબતે બહુ ચર્ચાઓ થઈ રહી છે. બાળકો શાળામાં અમુક કિલો કરતાં વધુ વજન લઈને ના આવે તેવો હુકમ પણ થયેલો છે. જિલ્લાશિક્ષણઅધિકારી અમુક શાળાઓમાં જઇ બાળકોના દફતરના વજન પણ તપાસી રહ્યા છે. બાળકોના દફતરોનું વજન નિયત કરેલા વજન કરતાં ઘણું વધુ છે, એવું છાપે પણ ચડી ગયું છે. આ મુદ્દો જ્યારે જ્યારે નિશાળો શરૂ થાય ત્યારે ઊઠતો રહે છે. પણ અમુક સમય બાદ બાળકો અને શિક્ષણ સાથે જોડાયેલા તમામ લોકો એ વજનથી ટેવાય જતાં હોય છે! હકીકત તો એ છે કે આપણને સૌને એ વજનનું માપ મળે છે, પણ જે વજન જાણ્યે-અજાણ્યે આપણે સૌ આપણાં બાળકો પર લાદતા રહીએ છીએ, એ વજનનું માપ આપણી પાસે નથી!

   હમણાં એક સરસ વાત વાંચી, એક બિલાડીનું બચ્ચું અને એક માણસનું બાવ બંને વાતો કરી રહયા હતા, તેમાં બિલાડીના બચ્ચાએ પેલા બાવને કહ્યું, જોયું હું તો ચાલતા પણ શીખી ગયું. જો હવે હું કેવી દોડાદોડી કરી રહ્યું છુ. તું તો હજી ચાલતા પણ નથી શિખ્યુ. એટલે પેલા બાવે કહ્યું, ના હો હમણાં મારે ચાલતા નથી શીખવું. મારી મમ્મી પપ્પાને કહેતી હતી કે લાલો ચાલતા શીખી જાય એટલે તેને નિશાળે મોકલી દેવો છે! આ બાળકોના દફતરોમાં મુકાતું પેલું વજનિયું છે. બાળક 2 કે 2.5 વર્ષનું થાય એટલે માતા-પિતા તેઓને પરાણે નિશાળે ધકેલી દેતા હોય છે. ઘણીવાર તેવા બાળકોને જે રીતે આપણે રડતાં રડતાં નિશાળે નથી જવું એમ બોલતા સાંભળીએ છીએ, આપણને દયા આવી જાય છે, પણ માતા-પિતાને આવતી નથી! બહુ નાની ઉંમરે તેઓને નિશાળે ધકેલી દેવાથી તેઓની કુદરત પાસેથી શીખવાની આવડત આપણે છીનવી રહ્યા છીએ. મુક્ત વાતાવરણમાં ઉછરવા માંગતા બાળકોને આપણે વર્ગખંડોમાં કેદ કરીને તેઓમાં રહેલી નિખાલસતા અને નિર્દોષતાને ડગલે ને પગલે આપણે કચડી રહ્યા છીએ.

    રમવા માંગતા બાળકોના હાથમાં નોટબૂક અને પેન પકડાવીને આપણે શું સાબિત કરવા માંગતા હોઈએ છીએ? વળી એ બાળકો કેટલા કેટલા ચોપડાઓમાથી કેટલી કેટલી જુદી જુદી ભાષાઓ શિખતા રહે છે. ‘કક્કાનો ક’,એ.બી.સી.ડી. નો એ’ એ’બેમાથી શું શીખવું એમાં જ એ કંફ્યૂઝ થતા રહે છે. 2થી4 વર્ષના બાળકોનો સરકારે નક્કી કરેલો અભ્યાસક્રમ કોઈ છે જ નહી, એટલે દરેક નિશાળો વાળા અલગ અલગ પ્રકાશનોના ચોપડા,( જેમાથી તેઓને સૌથી વધુ કમિશન મળતું હોય) બાળકોને ફરજિયાત લેવડાવતા હોય છે. આ ઉંમરના બાળકો સમજ્યા વિના અંગ્રેજીની ‘પોએમ્સ’ બોલ્યા કરે એવું ઇચ્છતા માતા-પિતા બાળકોને બધુ ગોખાવતા રહે છે. પોતાનું બાળક ભણવા નથી માંગતુ છતાં તેઓને પરાણે ભણાવવાનું આ વજન જ બાળકોને શિક્ષણથી દૂર કરી દેતું હોય છે. મનોવિજ્ઞાન એવું કહે છે કે આ સમયગાળા દરમિયાન બાળક સૌથી વધુ શીખે છે, પણ પોતાનું મનગમતું શીખે છે, એ આપણે સૌ ભૂલી જ ગયા છીએ.

        બાળકોને જુદા જુદા ક્લાસીસમાં મોકલીને આપણે તેઓ પર વજનનો મોટો ટોપલો મૂકી દેતા હોઈએ છીએ. વેકેશન પણ આપણે તેઓ પાસેથી છીનવી લીધું છે! સગા-સંબંધીઓ અને મિત્રોના બાળકો સાથે આપણાં બાળકોની સરખામણી કરતાં રહીને આપણે તેઓને ક્યારેય ના પૂરી થાય એવી રેસમાં દોડાવતા રહીએ છીએ. કુદરતનું કોઈ તત્વ ક્યારેય એકબીજાની સરખામણી નથી કરતું. પણ આપણે બાળકોને એકબીજા સાથે સરખાવ્યા જ કરીએ છીએ. પેલાનું છોકરું સારો ડાન્સ કરી શકે કે ગીત ગાઈ શકે તો મારૂ કેમ નહી? બસ આ જ કારણે આપણે તેઓમાં રહેલી ખામીઓ કે વિશેષતાઓને સમજ્યા વિના તેઓને બીજા બાળકો સાથે સરખાવતા જ રહીએ છીએ. અને એ સરખામણીના બોજનું વજન તેઓ આખી જિંદગી ફીલ કરતાં રહે છે. મનોજકાકાનો છોકરો જે છોકરી ડોક્ટર કે એંજિનિયર થઈ એટલે મારે પણ એ જ ભણવાનું! આ વજન તો ઘણીવાર તેઓનો જીવ પણ લઈ લે છે. આવું બાળકો સાથે શાળાઓમાં પણ થતું રહે છે. હોશિયાર અને ઠોઠનું વજન તેઓ કાયમ અનુભવતા રહે છે. તેઓને આપણે જે કોઈપણ ખરાબ લેબલ લગાડતા રહીએ છીએ, તેનું વજન પણ તેઓ ફીલ કરતાં રહે છે!

    આપણી અપેક્ષાઓના બોજનું વજન, આપણાં સપનાઓ પૂરા કરવાના બોજનું વજન, માતા-પિતા અરસપરસ લડતા રહે છે, તેનું વજન, આપણે તેઓ પાસેથી છીનવી લીધેલા બાળપણનું વજન, સમય આપવાને બદલે હાથમાં પકડાવી દીધેલાં ઈલેકટ્રોનિક ગેજેટસનું વજન, બાળમજૂરીનું વજન, આ બધા વજન હેઠળ તેઓ દટાઇ રહ્યા છે. આ બધા વજનોનું માપ કોણ નક્કી કરશે?

   બાળકોના દફતરમાં ભાર કેમ વધુ છે?  કારણકે એ ભાર માપવાનો આપણો માપદંડ જ ખોટો છે!!!

 

જેને ભણવું છે, એના માટે આપણું શિક્ષણ છે, પણ જેને ભણવું નથી તેના માટે પણ આ જ શિક્ષણ!!!

 

જેને ભણવું છે, એના માટે આપણું શિક્ષણ છે, પણ જેને ભણવું નથી તેના માટે પણ આ જ શિક્ષણ!!!

 

         હમણાં એક 18 વર્ષના છોકરાને મિસ્ત્રી કામ કરતાં જોયો, એટલે પૂંછયું ભણવા નથી જતો. તેણે જવાબ આપ્યો દસમા ધોરણમાં નાપાસ થયો એટલે ભણવાનું છોડી દીધું. એક બીજો છોકરો આવી જ રીતે ધોબીકામમાં જોડાઇ ગયો. આવા વિદ્યાર્થીઓ માટે આપણાં શિક્ષણમાં કોઈ વર્ગખંડ નથી!  દર વર્ષે કોલેજમાં એવા ઘણા છોકરા છોકરીઓ હોય છે, જેઓ જુદી જુદી કળાઓમાં ખૂબ જ હોશિયાર હોય છે, પણ તેઓને તે કળાઓ અંગેનું શિક્ષણ ના મળતું હોવાથી તેઓ એ ક્ષેત્રમાં આગળ વધી શકતા નથી. આપણાં દેશમાં ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ક્યાય ‘ફાઇન આર્ટ્સ’ ની  કે ‘સ્કિલ-ડેવલપમેન્ટ’ ની કોલેજો સ્થાપવાનો વિચાર સરકારને નથી આવતો!    

આપણા વર્ગખંડોમાં સૌથી મોટી સમસ્યા ઊભી કરનાર વિદ્યાર્થીઓ એ જ છે, જેઓને ભણવું નથી પણ છતાં માતા-પિતાના દબાણને કારણે ભણવા જવું પડે છે. વળી અમુક વિદ્યાર્થીઓ એવા છે જેઓને સરકારી નોકરી મેળવવા જરૂરી ડીગ્રીઓ ગમે તે રીતે ભેગી કરી લેવી છે. તેઓ પરિક્ષામાં બેફામ ચોરી કરતાં રહે છે અને નિયમિત વિદ્યાર્થીઓને પણ હેરાન કરતાં રહે છે. તેઓને આવું કરતાં જોઈને હોશિયાર વિદ્યાર્થીઓનો મોરલ પણ તૂટી જતો હોય છે.

  હમણાં ફિલ્મ અભિનેત્રી કાજોલની એક છાપામાં મુલાકાત વાંચી, જેમાં તેણે એવું કહેલું કે ‘ હું કોલેજમાં ભણવા ગઈ તો ખરી પણ મને ત્યાં કઈ નવું શીખવા નહોતું મળતું એટલે મે એક્ટિંગ શરૂ કરી દીધી” આવું વાક્ય આપણે ઘણી બધી સેલેબ્રેટીઝ પાસેથી સાંભળ્યુ છે. જે શિક્ષણ પાછળ વ્યક્તિ પોતાની જીંદગીનો એક આખો હિસ્સો ઇન્વેસ્ટ કરી દે છે, તેમાથી જો કશું જીવાનુપયોગી શિખવા ના મળતું હોય તો એ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ વિષે કશું નવેસરથી વિચારવાનો સમય આવી ગયો છે.

     જેને ખરેખર આગળ ભણવું જ નથી, તેઓ માટે બીજો કોઈ અભ્યાસક્રમ બનાવવાની જરૂર છે. તેઓ માટે જેન્યુઇન વોકેશનલ કોર્સ શાળાઓમાં શરૂ કરાવવાની જરૂર છે. જેઓ પાસે કોઈ અલગ સ્કીલ છે, જેમ કે રમવાની, રસોઈ બનાવવાની, મહેંદી મૂકવાની, ચિત્ર દોરવાની, પેઇન્ટિંગની, વગેરે વગેરે તેઓ માટે અલગ નિશાળો કરવી જરૂરી છે. વિદેશોમાં બાળકો આગળ ક્યાં ફિલ્ડમાં જઇ શકે એમ છે, તે નક્કી કરવા એપ્ટીટ્યુડ ટેસ્ટ લેવાય છે અને અહી બાજુવાળાના કે સગાસંબંધીઓના દીકરા કે દીકરીઓ શેમાં એડમિશન લે છે, એ જ જોવાય છે.

   ભારત એક ખેતીપ્રધાન દેશ છે, પણ આપણા યુવાનો ખેતીથી દૂર ભાગતા ફરે છે. જે દેશની 67%ખેતી પર નભતી હોય તે દેશના શિક્ષણમાં ખેતીના પ્રેક્ટિકલ જ્ઞાનને કોઈ જગ્યા ના હોય, આવો અભ્યાસક્રમ તો આ દેશમાં જ ઘડાય શકે. ડેનમાર્કનો મુખ્ય વ્યવસાય દૂધની ડેરીઓન છે, તો ત્યાના વિદ્યાર્થીઓને શિક્ષણમાં તેના વિષે ભણાવવામાં આવે છે. આપણે ત્યાં એવા કેટલા ક્ષેત્રો છે,જેમાં કામ કરવા વાળા માણસોની કમી છે. અમુક કામોની આપણા દેશમાં એટલી બધી ઉપેક્ષા કરવામાં આવે છે કે તે ક્ષેત્રોમાં ઊંચું વળતર મળતું હોવા છતાં કામ કરવાવાળા મળતા નથી.

   આપણી શિક્ષણપદ્ધતિમાં માત્ર એવા વિષયોને જ મહત્વ મળી રહ્યું છે, જેમાં કમાણી (સંચાલકોની અને માલિકોની) વધુ હોય. કોઈપણ શાળા કે કોલેજ પાસે વોકેશનલ કોર્સ માટેનું કોઈ સ્ટ્રક્ચર જ નથી! વિદ્યાર્થીઓની સ્કીલને વિકસિત કરી શકાય એવું માળખું જ નથી. ડાન્સ, એક્ટિંગ, સિંગિંગ, મિમિક્રી વગેરેનું આપણાં શિક્ષણમાં કોઈ સ્થાન જ નથી. શિક્ષણના ભાર હેઠળ આ બધી કળાઓ આજે શ્વાસ પણ લઈ શકતી નથી!  

   આપણે કેવી શિક્ષણનીતિના આધારે ભારતનું ભાવી ઘડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ? આઝાદી બાદ આપણને આપણી શિક્ષણનીતિ ઘડવાનું સ્વાતંત્ર્ય મળ્યું હતું. પણ આપણે ‘મેકોલને’ કાઢી શક્યા નહી. કેટલા બધા કમિશનોએ આઝાદી બાદ શિક્ષણમાં ફેરફારો સૂચવેલા છે. શું કોઈએ આ ‘મેકોલની શિક્ષણપદ્ધતિ’ ને દૂર કરવાનું સજેશન નહી કર્યું હોય? શિક્ષણ એ કોઈપણ દેશના વિકાસનું સૌથી અગત્યનું માધ્યમ છે. પણ આપણે એ માધ્યમની પવિત્રતાને જાળવી નથી શકયા!

        પ્રાચીન સમયથી આપણાં દેશમાં શિક્ષણને અતિ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. આપણી પાસે એ પ્રાચીન શિક્ષણનો અદભૂત વારસો છે. પણ આપણે એ વારસાને ના તો જાળવી શકયા કે ના તો અપડેટ કરી શક્યા. આઝાદી બાદથી અત્યાર સુધી આપણે જે રીતે શિક્ષણ સાથે ચેડાં કરતાં આવ્યા છીએ, તેના લીધે આપણું શિક્ષણ આજે વિદ્યાર્થીઓની મૌલિકતા અને સર્જનાત્મકતા ખતમ કરવાનું કારખાનું બની ગયું છે. એક એવી ફેકટરી બની ગયું છે, જેમાં કૌશલ્ય અને પ્રયોગોને કોઈ સ્થાન જ નથી.