સાવધાન!  ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ બોર્ડર ક્રોસ કરી રહી છે..........

 

    હમણાં મારી એક મિત્ર શરીરમાં થોડી તકલીફો હોવાને લીધે ડોક્ટર પાસે બોડી ચેક-અપ માટે ગયેલી. ડોકટરે રીપોર્ટ્સનું લાંબુ લિસ્ટ પકડાવી દીધું. તેણીને બધા રીપોર્ટ્સ કરાવ્યા. બાકી બધુ નોર્મલ આવ્યું, પણ ડાયાબિટિસનો રીપોર્ટ જોઈ આશ્ચર્ય થયું. તે રીપોર્ટ વાંચીને ડોક્ટર્સે નિદાન કર્યું કે, ‘તમને ‘પ્રી-ડાયાબિટીસ’ છે’ એટલે કે ડાયાબિટીસ બોર્ડર પર છે, જાણે તે પણ બોર્ડર ક્રોસ કરવાની રાહ જોઈને બેઠું હોય! અને એ ડોકટરે ડાયાબિટીસ બોર્ડર ક્રોસ ના કરે તે માટે દવાઓ અને પરેજીનું લાંબુ લિસ્ટ પકડાવી દીધું. દર મહિને બતાવવા જવાનું તો ખરું જ! કહેવાની જરૂર ખરી કે બિલ અને દવાઓનું લિસ્ટ જોઈને જ લાગે કે આ બિલ ભરતા ભરતા જ ડાયાબિટીસ બોર્ડર ક્રોસ કરી જવાનું........

   તમે એકવાર તો મૃત્યુ પામવાના જ છો, અરે તમે મૃત્યુની બોર્ડર પર છો, જીવવા માટે તમારે આટલું આટલું કરવું પડશે, આ તો આના જેવી વાત થઈ. આજકાલ રોગો કરતાં પણ વધુ રોગોનો ડર લોકોને વધુ માંદા કરી રહ્યો છે. ડાયાબિટીસની જેમ બી.પી. પણ હવે બોર્ડર પર ફરવા લાગ્યું છે. અરે અમુક જગ્યાએ તો તમને ભવિષ્યમાં અમુક પ્રકારના રોગો થશે કે કેમ? એના સેમિનારો અને કેમ્પસ થતાં હોય છે. જેમાં સ્વસ્થ દર્દીને ધરાર રોગીષ્ઠ બનાવી દેવામાં આવે છે. શરીરનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે, પણ કાઇ જ ના થયું હોય અને આવા સેમિનારોમાં લોકોને બોલાવી જે તે રોગનો ડર તેઓમાં એન્ટર કરવો એ દવા બનાવતી કંપનીઓનો માસ્ટર પ્લાન બની ગયો છે. કોઈ રોગ બાબતે લોકોમાં જાગૃતિ લાવવી અને આવા સેમિનારો થકી લોકોમાં ડર પેદા કરવો બંને અલગ અલગ બાબતો છે. એ આપણે સૌએ ખાસ સમજી લેવાની જરૂર છે.

   એક સર્વે મુજબ દર્દીઓ પર થતાં મેડિકલ ટેસ્ટસમાથી 40 થી 60 ટકા ટેસ્ટ્સ બિનજરૂરી હોય છે. આવા બિનજરૂરી પરીક્ષણો દર્દીને નુકસાન પહોંચાડતા હોય છે. ઘણીવાર આવા દર્દીઑ કાઇ જ ના થયું હોવા છતાં જે તે રોગના ડરથી પોતાનું માનસિક આરોગ્ય ગુમાવી દેતાં હોય છે. તેઓમાં એ રોગો પ્રત્યે માનસિક ભય ઘૂસી જતો હોય છે, જેને લીધે દર્દીને ઘણીવાર બિનજરૂરી ખર્ચાઓ પણ કરવા પડે છે. પેલા ડોક્ટર્સ દર્દીને જોઈને કે તેની રગ ચેક કરીને નિદાન કરી દેતાં, પણ હવે તો દવાખાને આવેલા દર્દીને સીધા જ ટેસ્ટ્સ કરવા જ મોકલી દેવામાં આવે છે. અને કા તો ટેસ્ટ કરવા વાળા જે તે ડોક્ટરના દવાખાને જ હાજર થઈ જતાં હોય છે!

  ડાયાબિટીસ, બી.પી., હ્રદયને લગતા રોગો, થાઈરૉઈડ, વગેરે રોગો એકવાર નિદાનમાં આવી જાય પછી તેની દવાઓ આખી જિંદગી લેવી પડે છે. અને એટલે જ દવા બનાવતી કંપનીઓ ઈચ્છે છે કે આવા રોગો વિશેનો ભય લોકોમાં જળવાય રહેવો જોઈએ. એના માટે પણ તેઓ ડોકટર્સને કમિશન આપે છે. અને ડોક્ટર્સ ખાસ કરીને જેમણે ડોક્ટર બનવા માટે જંગી રકમો ખર્ચી છે, તેઓ ઝડપથી એ રોકાણ વસૂલ કરવા આ રસ્તે નીકળી પડતાં હોય છે. તેઓની વફાદારી દર્દીઓ કરતાં આવી કંપનીઓ પ્રત્યે વધુ હોય છે! અમાથી ઘણા બધા પરીક્ષણો તો એવા છે કે જેનાથી દર્દીઓને ફાયદો થવાને બદલે નુકસાન વધુ થતું હોય છે. જેમકે એક્સ-રે અને સી.ટી. સ્કેનને લીધે દર્દીઓને વારંવાર રેડીએશનના સંપર્કમાં આવવું પડે છે. વળી આવા પરીક્ષણો ખર્ચાળ પણ બહુ હોય છે.

   તંદુરસ્ત લોકો જેઓ માને છે કે તેઓ બીમાર છે તેમની પાસેથી ઘણા પૈસા કમાઈ શકાય છે. ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ રોગોને સ્પોન્સર કરે છે અને ડોક્ટર્સ તે રોગોને લોકોના મનમાં ઘુસાડે છે. આવી રીતે બિનજરૂરી દવાઓ અને પરિક્ષણોનું બજાર ધમધમતું રહે છે. માંદગીનું સામાજિક બાંધકામ રોગના કોર્પોરેટ બાંધકામ દ્વારા બદલવામાં આવી રહ્યું છે, જેમાં દવા કંપનીના સ્ટાફ, ડોકટરો અને ગ્રાહક જૂથોનો સમાવેશ થાય છે. "રોગ જાગૃતિ" ઝુંબેશ સામાન્ય રીતે કંપનીઓની માર્કેટિંગ વ્યૂહરચના સાથે જોડાયેલી હોય છે, તેથી તેઓ નવા ફાર્માસ્યુટિકલ ઉત્પાદનો લોકોના મગજમાં ડોક્ટર્સ, સેમિનારો, કેમ્પસ અને સોસિયલ મીડિયા થકી એવા ઉતારી દે કે લોકોને એ દવાઓમાં જ પોતાનું જીવન દેખાવા લાગે!

     ભારત જેવા વિશાળ વસ્તી ધરાવતા દેશોમાં વિશાળ બજાર ઊભું કરીને ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ અઢળક નફો કમાઈ લેવાના લોભમાં દેશના લોકોના આરોગ્ય સાથે રમત કરી રહી છે. જે રમત લોકો માટે બહુ ભયંકર સાબિત થવાની છે. માટે રોગોના ડરથી ડરીએ નહી. રોગ કા તો હોય અને કા તો ના હોય. પ્રી-ડાયાબિટીક કે પ્રી-કોલેસ્ટોરેલ જેવુ કશું હોતું નથી. એક સર્વે મુજબ ભારતમાં 70 થી 80 ટકા જેટલા લોકો કેન્સરના ડરથી ડરીને જીવી રહ્યા છે. મહર્ષિ પતંજલિ કહેતા એમ, ‘આપણા 90% રોગોનું મૂળ આપણી માનસિક નબળાઈ છે.’ માટે મનમાં કોઈપણ રોગનો ભય ઘૂંસવા ના દઈએ.

 

 

સીને મે જલન આંખોમે તૂફાન સા ક્યૂ હે? ઇસ શહેરમે હર શખ્સ પરેશાન સા ક્યૂ હે?

 

સીને મે જલન આંખોમે તૂફાન સા ક્યૂ હે? ઇસ શહેરમે હર શખ્સ પરેશાન સા ક્યૂ હે?

 

 

  ‘યે બેચારા કામ કે બોજ કા મારા’, નાના હતા ત્યારે ટી.વી. પર આવી એક જાહેરાત આવતી. આજે આ કામનો બોજ માણસોને ડીપ્રેશનમાં ધકેલી રહ્યો છે. લોકો પાસેથી તેઓનો નવરાશનો અને ફેમિલી ટાઈમ છીનવી રહ્યો છે. સવારે ઘરેથી થેલો લઈને નીકળતા સ્ત્રીઓ અને પુરુષો સાંજે (રાત્રે) પાછા આવે, ત્યારે પણ ઢગલાબંધ કામો લઈને ઘરે પાછા આવે છે કા તો ઓફિસમાં જ એટલું કામ કરતાં રહે છે કે તેઓનું શારીરિક અને માનસિક આરોગ્ય બહુ નાની ઉંમરે કથળી રહ્યું છે!

કામ અને સંબંધોમાં જેમ જેમ અપેક્ષાઓ વધતી જાય છે, વ્યક્તિઓ ‘ડીપ્રેશન’ માં સરી પડતાં હોય છે. ટારગેટ્સ, ટાઈટ ડેડલાઇન્સ, કર્માચારીઓ પાસેથી કલાકો ના કલાકો સુધી કામ કરાવતા રહેવું, એ આજના ઓફિસ કલ્ચરની કડવી વાસ્તવિકતા બની ગઈ છે. કામના ઢગલાઓ નીચે માણસો રીતસરના કચડાઈ રહ્યા છે. તેઓના અંગત જીવન જેવુ કશું જાણે કે રહ્યું જ નથી.

કેરળની એક યુવા આશાસ્પદ દીકરી જેણે સી.એ. કરેલું હતું, તે  21મી જુલાઈએ, કામના પ્રેશર અને લાંબા કામના કલાકોને લીધે મૃત્યુ પામી. તેણીના પિતાના કહેવા મુજબ દીકરી ફોન પર કામના દબાણને લીધે રડતી હતી, અને આખરે કામના દબાણને લીધે તે હોસ્પિટલ પહોંચે તે પહેલા જ મૃત્યુ પામી! કામના દબાણને લીધે લોકોના પોતાના જ કુટુંબ સાથેના સંબંધોમાં પણ તિરાડો પડવા લાગી છે. કામના ઓવરલોડને લીધે તેઓ કામ અને કુટુંબ વચ્ચે બેલેન્સ નથી રાખી શકતા.

આવા કિસ્સાઓ દિવસે ને દિવસે વધી રહ્યા છે.  હૈદરાબાદમાં એક મોટી આઈ.ટી. કંપનીના વાઇસ-પ્રેસિડેંટે 2015માં કામના ઓવરલોડને લીધે આપઘાત કરેલો. રંજન દાસ કે જેઓ ભારતમાં SAP કપનીના સી.ઈ.ઑ. હતા, તેઓ કામના ઓવરલોડને લીધે મેસિવ હાર્ટ-એટેક આવતા મૃત્યુ પામેલા.

નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ મેન્ટલ હેલ્થના એક રીપોર્ટ મુજબ કામના ઓવરલોડના દબાણને લીધે કેન્સર, હ્રદયરોગ, ડાયાબિટીસ, સ્થૂળતા અને ઊંઘમાં ખલેલનું જેવા રોગોનું પ્રમાણ લોકોમાં વધી રહ્યું છે. માનસિક આરોગ્ય વ્યક્તિના જીવનના દરેક પાસાને સ્પર્શતું હોય છે. વ્યક્તિની કામની ગુણવત્તા, સર્જનાત્મકતા, સામાજિક જીવન વગેરેમાં ડીપ્રેશનને લીધે નકારાત્મક અસરો ઊભી થાય છે. એટલું જ નહી, એકાગ્રતાની ખોટ, નબળી નિર્ણયશક્તિ, અસ્વસ્થતા પણ કામના બોજને લીધે લોકો ફીલ કરી રહ્યા છે.

  2021માં થયેલા એક સર્વે મુજબ ભારતમાં 55% લોકો કામના સ્થળે કામના દબાણને લીધે સ્ટ્રેસ અનુભવે છે. જ્યારે કોર્પોરેટ જગતમાં થયેલા સર્વે મુજબ 42.5%લોકો કામના સ્થળે ચિંતા અને સ્ટ્રેસને લીધે કામ પર પૂરેપુરૂ ધ્યાન નથી આપી શકતા. રોજ સવારે ઉઠીને કામ માટે નીકળી પડવું એ બાબત તેઓને સતત સ્ટ્રેસની ફીલિંગ આપે છે. કામની તાણને કારણે વ્યક્તિની કામગીરી અને કામ પર અને સંસ્થાના વિકાસ બંને પર નકારાત્મક અસર કરે છે.

ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ અમદાવાદના એક સંશોધન અહેવાલ મુજબ કામનો તણાવ એ ભારતમાં કર્મચારીઓમાં બર્નઆઉટનું મુખ્ય કારણ હતું. વર્ક-લોડ માત્ર કામના સ્થળો દ્વારા જ નથી ઊભો થતો. વ્યક્તિ પોતે પણ ઘણીવાર પોતાની મહાત્વાકાંક્ષા પૂરી કરવા આખી ઓફિસનું કામ પોતાની માથે ઇયલને ફરતો રહે છે. ગળાકાપ સ્પર્ધાને લીધે લોકોને જે સ્થાને ઊભા છે, તે સ્થાને ઊભા રહેવા માટે પણ દોડતા રહેવું પડે છે અને તેને લીધે પણ આજે લોકો સ્ટ્રેસ અને ચિંતા જેવી માનસિક બીમારીઓથી પીડાય રહ્યા છે.

દરેકને કામના સ્થળે પોતાનું શ્રેસ્ઠ આપવું છે અને એ બાબત જ લોકોમાં ડીપ્રેશન વધારી રહી છે. દરેકને એકબીજા કરતાં આગળ વધવું છે અને એટલે જ આપણે સ્ટ્રેસ અનુભવી રહ્યા છીએ. આપણે એ ભૂલી ગયા છીએ કે મન અને શરીર બંને ચોક્કસ સમયના અંતરે આરામ માંગે છે, અને આપણે આરામ આપવો પણ પડે છે. પણ આપણે કામના બોજ હેઠળ જાણે કે ખુદને જ ભૂલી ગયા છીએ.

  કુટુંબની અનલિમિટેડ જરૂરિયાતો પણ લોકો પાસે ગજા બહારનું કામ કરાવી રહી છે. ઘરનું પ્રેશર, કામના સ્થળનું પ્રેશર.... આ બધા દબાણે માણસને માનસિક અને શારીરિક રીતે જ હંફાવી દીધો છે. બહુ નાની ઉંમરે વ્યક્તિઓમાં મોટા રોગો આ દબાણને કારણે એન્ટર થઈ રહ્યા છે. આ અનલિમિટેડ જરૂરિયાતો અને અપેક્ષાઓ સામે આપણે આપણી સીમાઓ બાંધવી પડશે.

  ધંધાકીય એકમોએ પણ સમજવું પડશે કે જો કર્મચારીઓ શારીરિક અને માનસિક ફીટ હશે તો તે પૂરેપુરી સ્વસ્થતાથી કામ કરી શકશે. જે તેઓના વર્ક-પ્લેસ માટે સારા પરિણામો લઈને આવશે. અને આપણે સૌએ બિનજરૂરી રીતે દોડવાનું બંધ કરવું પડશે.

 જો કે કોઈપણ જાતની ફરિયાદ વિના સ્ત્રીઓ સતત કામ કરતી રહે છે. તેને પડતાં કામના બોજ વિષે અને તેઓના ડીપ્રેશન બાબતે આપણે જાગૃત થઈશું ખરા!

 

 

 

 આપણને ખુશ કોણ રાખી શકે?

મૂડ સુધારવા કે ઊંઘ સુધારવા હમણાં એક ‘લ્યુમિનેટ’ ચશ્માની જાહેરાત વાંચી! દરરોજ સવારે 30 મિનિટ સુધી એ ચશ્મા પહેરી રાખવાના, અને 7 દિવસમાં જ મૂડ સુધરવા લાગશે. આ મનની શાંતિ અને મુડને આપણે ક્યાં મૂકી આવ્યા છીએ? કે તે મેળવવા આવા આવા સાધનો વિકસાવવા અને ખરીદવા પડે છે!

  કે પછી વધુ પડતી સુખ-સુવિધાઓએ જ આપણે હેંડિકેપ્ટ કરી દીધા છે? જેમ જેમ આપણે સગવડો પાછળ પાછળ દોડતા જઈએ છીએ, તેમ તેમ આપણે હાંફી રહ્યા છીએ. તમે માર્ક કરજો, સોસિયલ મીડિયા પર સતત એવા વિડિયોઝ કે પોસ્ટસ આવતી રહે છે કે જેમાં આપણા માનસિક આરોગ્યને સાચવવા અને જાળવી રાખવા પર એકાગ્ર થવાનું આપણને શીખવવામાં આવી રહ્યું છે. લોકો રીતસરના શાંતિ મેળવવા ફાંફા મારી રહ્યા છે.

  જેમ જેમ તેઓ શાંતિ મેળવવા ફાંફા મારી રહ્યા છે, તેમ તેમ જિંદગી વધુ ને વધુ ખલેલમય બની રહી છે. કારણકે શાંતિ મેળવવાના જે રસ્તાઓ તેઓ પસંદ કરી રહ્યા છે, તે ગલત સાબિત થઈ રહ્યા છે. આપણે બીજાની સુવિધાઓ સભર જિંદગીઓ જોઈને એવું માનવા લાગ્યા છીએ કે સુવિધાઓ થકી જીવન શાંતિવાળું બની રહેશે. પણ જ્યારે આપણે આ બધુ ભેગું કરવામાં જીવન જીવવાનું ભૂલી જઈએ છીએ, ત્યારે સમજાતું હોય છે કે આપણે તો ગલત રસ્તે આવી ગયા!

 લોકો બહારનું દેખાડાનું જીવન જીવવા અંદરના જીવનને સતત અવગણી રહ્યા છે. અને એમાં ને એમાં જ મનનું જીપીએસ ખોરવાય રહ્યું છે. ઈલેક્ટ્રોનિક ગેઝેટ્સને લીધે આપણે એક વર્ચુયલ દુનિયામાં ખોવાય ગયા છીએ કે શાંતિ પણ આપણે વર્ચુઅલ દુનિયામાં શોધવા લાગ્યા છે. અને શાંતિ એ તો મનનો વિષય છે, માટે એ ત્યાં મળી નથી રહી.

 હકીકત તો એ છે કે આપણે જેટલા વધુ પ્રયાસો સુખી થવાના કરી રહ્યા છીએ, એટલા જ આપણે વધુ ને વધુ દૂ:ખી થઈ રહ્યા છીએ. કારણકે સુખી થવા માટે પ્રયાસો નહી, પણ લાગણીઓ જરૂરી હોય છે. દરેક સંબંધો પાછળ કારણો શોધવાની આપણને આદત પડી ગઈ છે. અને એ કારણોમાં જ આપણી ખુશીઓ ક્યાંક ખોવાઈ ગઈ છે. જે ખુશીઓની ચાવી આપણે જરૂરિયાતોની દુનિયામાં શોધી રહ્યા છીએ, એ તો જરૂરિયાતોના ઢગલા નીચે જ ક્યાંક દટાઇ ગઈ છે.

 જેમ ઘણીવાર સામે રહેલી કોઈ વસ્તુ આપણને ના દેખાય અને તેને શોધવા આપણે ફાંફા મારતા રહીએ છીએ, તેમજ આપણે અત્યારે ફાંફા મારી રહ્યા છીએ, જ્યારે ખુશીઓ આપણી સામે જ છે! કેવા કેવા સાધનો અને સગવડો વડે આપણે ખુદને ખુશ કરવાના મોકાઓ શોધતા રહીએ છીએ. જ્યારે જ્યારે આપણે આપણી ખુશીઑ કોઈને આધીન કરી દેતાં હોઈએ છીએ, આપણી અંદરનો આનંદ ખોવાઈ જતો હોય છે. અને મિત્રો જે કઈ ખોવાય ગયું છે, એને શોધવાથી એ જરૂર પાછું મળી જતું હોય છે, બસ શરત એટલી છે કે એને કોઈ સાધનો કે સગવડોમાં નહી પણ ખુદની અંદર જ શોધતા રહીએ. બાળકોની જેમ જેમ નાની નાની બાબતોમાં ખુશ થતાં આપણે શીખી લેવાનું છે.

 સુખ સાથે ભલે સુવિધા શબ્દ બોલાતો પણ સુખને અને સુવિધાઓને કોઈ જ લેવાદેવા નથી. જો એવું હોત તો પશ્ચિમના દેશો આપણી ખુશીઓની થીયરી પાછળ ના દોડતા હોત! વધુ પડતી સુવિધાઓ આપણને પરતંત્ર બનાવી દેતી હોય છે, અને જ્યાં પરાવલંબન હોય છે, ત્યાં સુખ હોતું નથી. માટે જ્યાથી જેવી અને જેટલી ખુશીઓ મળે મેળવતા રહીએ.

  ખુશ થવા અને રહેવા માટે વિશિષ્ટ પ્રયાસોની કોઈ જ જરૂર નથી. માટે મોજથી જીવીએ. કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં સંતોષ મેળવી શકનારને સુખી થવા કોઈપણ ગેઝેટ્સની જરૂર પડતી નથી. જેટલા આપણે આવા સાધનો પાછળ દોડતા રહીશું એટલા આપણે હાંફતા અને થાકતા જઈશું.

 યાદ રહે, આપણે અહી ભેગું કરવા માટે નથી આવ્યા. જીવવા માટે આવ્યા છીએ. અને જીવવાનું કોઈ સાધન આપણને શીખવી શકવાનું નથી. તે તો આપણે જાતે જ શીખવાનું છે. આપણી અંદરનું જીવન આપણને બોલાવતું રહે છે, બસ આપણે સાંભળવા તૈયાર હોવા જોઈએ. ખુશ રહેવું એ એકદમ સ્વાભાવિક પ્રક્રિયા છે. ખુશ રહેવા માટે બસ ખુશ રહેવાની જરૂર હોય છે.

  આપણા આનંદને કોઈ પણ સગવડ કે સુવિધા સાથે ના જોડીએ, મુક્ત રહીએ અને મોજથી જીવીએ. આપણે જેટલું સમજીએ છીએ, ખુશ રહેવું એટલું અઘરું નથી ને નથી જ!

 

સ્ત્રીઓ ............આઝાદી

 

 

 સ્ત્રીઓ ............આઝાદી 

 

 

 

 

 

 

સ્ત્રીઓ નાની નાની બાબતોમાં આઝાદી માટે લડી રહી છે. છોકરીઓ જ્યારે કુંવારી હોય, ત્યારે પોતાનામાં રહેલી પ્રતિભા માટે તેઓને યોગ્ય વાતાવરણ મળી રહે છે. એ પણ અનેક સંઘર્ષો બાદ! જો કુટુંબ પ્રગતિશીલ વિચારોવાળું મળેતો, નહી તો જન્મથી જ દીકરીઓનો સંઘર્ષ ચાલુ થઈ જતો હોય છે. હકીકત તો એ છે કે દીકરીઓએ જન્મ લેવા પણ સંઘર્ષ કરવો પડે છે. પેટમાં દીકરી છે, તો તેને જન્મવા દેવી કે નહી? એ પ્રશ્નનો જવાબ હજી મોટા ભાગના કુટુંબોમા પૂંછાતો જ રહે છે. ભ્રૂણ-હત્યાઓના આંકડાઓ કઈ બહુ બદલાયા નથી.

 કાયદાઓ બને છે, તો જે પહેલા ખુલ્લેઆમ થતું હતું, તે હવે છાના માના થતું રહે છે. પણ થાય છે, ખરું!  વૈચારિક રીતે આપણે માણસને બહુ બદલી શક્યા નથી. પુરુષોની સ્ત્રીઓ પ્રત્યેની માનસિકતામાં બહુ જાજો ફેરફાર નથી થયો. ને સાથે સાથે સ્ત્રીઓની પણ સ્ત્રીઓ પ્રત્યેની માનસિકતા બહુ બદલાઈ નથી. મૂળ પ્રશ્નો જ ત્યાથી ઊભા થઈ રહ્યા છે.

   એમાં પણ લગ્ન બાદ તો સ્ત્રીઓની જાણે કે આખી દુનિયા જ યુ-ટર્ન લઈ લેતી હોય છે. લગ્ન બાદ મોટા ભાગની સ્ત્રીઓને પોતાના શોખ, આવડત, જ્ઞાનને અભેરાઈએ કે માળિયામાં ચડાવી દેવા પડે છે. ઘણીવાર એ અભેરાઈએ કે માળીએથી એ શોખોને કે આવડતોને નીચે ઉતારવાની કોશીશો કરે છે, પણ ધૂળ ખંખેરીને વસ્તુઓ જેમ પાછી ગોઠવાઈ જાય, શોખોનું પણ એવું જ થાય છે.

  કારણકે લગ્ન પછી તો કેટકેટલાની મંજૂરી લેવાની? જે ઘરમાં લગ્ન થયા, તે ઘરની પરંપરા મુજબ જાતને ઢાળતા રહેવાની! જેમ કુંભાર માટલાને આકાર આપે એમ ઘરમાં સ્ત્રીઓને આકાર આપતા જવાનો! જે સ્ત્રીઓ ઢળી જાય એને બહુ વાંધો નથી આવતો, પણ જેની આંખોમાં સપનાઓ રમે છે, એ સ્ત્રીઓના સૌથી મોટા દુશ્મન તેઓના સપના જ બની જાય છે.

 રોજ સવારે ઉઠવાનું, ઘરના કામ કર્યે જવાના, અને રાત પડ્યે સૂઈ જવાનું! એકનું એક રૂટિન. રવિવારે કે જાહેર રજાના દિવસે પણ રજા નહી..... ઘરના લોકો જેમ કે એમ જીવ્યે જવાનું. ગામના લોકો કહે એમ ચોક્કસ રીત-રિવાજોમાં બંધ થઈને રહેવાનુ. ઘણા ગામડાઓમાં હજી સ્ત્રીઓ લાજમાથી બહાર નથી આવી. હજી આજની તારીખે પુરુષો ઉપર બેઠા હોય ત્યાં સુધી સ્ત્રીઓ ખાટલા પર બેસી શકતી નથી. ને પુરુષો માનતા રહે છે કે સ્ત્રીઓને ખાવા-પીવાનું મળી રહે છે, અમે આપેલા પૈસે સારામાં સારા કપડાં અને ઘરેણાં  તેઓ પહેરીને આંટા મારી શકે છે, તેઓને વાંધો શું છે?

 અરે વાંધો નહી, પણ કેટલાક અધૂરા સપનાઓ સાથે એ ઘરમાં આવે છે, એટલિસ્ટ તેઓને એ સપના તો પૂરા કરવા દઈએ. ભારતની સ્ત્રીઓ શહેરોની સ્ત્રીઓ  અને ગામડાઓની સ્ત્રીઓ એમ વહેંચાઈ ગઈ છે. શહેરોની સ્ત્રીઓ ઘરની બહાર ડગ માંડતી થઈ ગઈ છે, પણ નગરો અને ગામડાઓમાં સ્ત્રીઓની સ્થિતિ હજી બહુ બદલાઈ નથી. આજે કોઈપણ કુંવારી છોકરી ગામડાઓમાં કે નગરોમાં લગ્ન માટે ના પાડે છે, તે માટે ગામડાઓ અને નગરોની સ્ત્રીઓ પ્રત્યેની માનસિકતા જ જવાબદાર છે.

 કોલેજની છોકરીઓ રવિવારે કે રજાના દિવસે કોલેજે કોઈ કાર્યક્રમની પ્રેક્ટિસ કરવા નથી આવી શકતી. કારણકે ગામડાઓમાં કે નગરોમાં બેઠેલા હાલતા ચાલતા કેમેરાઓ તેઓને સતત સ્કેન કરતાં રહે છે. કોઈ એક ગામમાં કોલેજમાં ભણતી છોકરી ભાગી જાય તો એ ગામની બીજી 20 છોકરીઓનું ભણવાનું બંધ થઈ જતું હોય છે. પણ છોકરી એકલી થોડી ભાગે છે, તેની સાથે એક છોકરો પણ ભાગે છે, એ છોકરાના ભાગી જવાથી ગામના બીજા છોકરાઓને કોઈ જ ફેર પડતો નથી!

દીકરા દીકરી બંનેમાથી જો દીકરો ભણવામાં નબળો હોય, અને દીકરી હોશિયાર હોય તો પણ ભણવાની પ્રથમ તક તો દીકરાને જ મળે છે. દીકરીઓને બહુ ભણાવાય નહી, એ માનસિકતા હજી ગામડાઓમાથી દૂર થઈ નથી! દીકરીઓએ ભણવા માટે પણ સંઘર્ષ કરવો પડે છે. ઘરનું બધુ કામ કરીને દીકરીઓ ભણે છે, આગળ વધવાની કોશીશો કરતી રહે છે, પણ જો લગ્ન પછી સાસરિયાં વાળા ના પાડે તો ત્યાથી જ એ આગળ વધવાના સપનાનું અકાળે અવસાન થઈ જતું હોય છે.

 સ્ત્રીઓને ઘરની બહાર પગ માંડવાથી લઈને દરેક બાબતે જુદા જુદા લોકોને પૂંછવું પડતું હોય છે. અને એટલે જ સ્ત્રીઓનો સંઘર્ષ પુરુષો કરતાં અઘરો હોય છે. પોતાના અસ્તિત્વ માટે તેણે જેટલું લડવું પડે છે, એટલું આ પૃથ્વી પરના કોઈ સજીવને લડવું પડતું નથી.

  થોડીક સ્ત્રીઓને મળેલી આઝાદીનો અર્થ એ નથી કે બાકીની બધી સ્ત્રીઓને આઝાદી મળી ગઈ છે. હજી આજે પણ અમુક વિસ્તારોમાં સ્ત્રીઓને વિધવા તરીકે જીવવાની ફરજ પાડવામાં આવે છે, બાળલગ્નો આજે પણ થાય છે. એક દીકરો જણવો હજી આજે પણ અમુક જ્ઞાતી કે વર્ગની સ્ત્રીઓ માટે ફરજિયાત છે!

પુરુષોમાં ખામી હોય અને તેને લીધે સંતાન ના થતું હોય તો સ્ત્રીઓને બીજા પુરુષો થકી પણ સંતાન કરવું પડે છે, જો સ્ત્રીમાં ખામી હોય તો પુરુષો તેને છોડીને બીજી સ્ત્રી સાથે લગ્ન કરી શકે છે. મોબાઇલના ઉપયોગથી માત્ર દીકરીઓ જ બગડે છે, એવું માનવા વાળી જ્ઞાતિઓ પણ છે.

 સ્ત્રીઓના આગળ વધતાં દરેક કદમને ખેંચવા વાળા ગલીએ ગલીએ શેરીએ શેરીએ બેઠા જ હોય છે. અને ઘરમાં હોય છે, એ અલગ! લગ્ન બાદ ઘણા ઘરોમાં સ્ત્રીઓ ગરબા પણ નથી રમી શકતી કે પછી નૃત્ય પણ શીખી શકતી નથી! તારે કામ કરવાની શી જરૂર છે? આ પ્રશ્ન મોટા ભાગના મકાનોમાં ગુંજતો રહે છે.

  સ્ત્રીઓના ટૂંકા કપડાં સામે બધાને વિરોધ છે, પણ પોતાની ટૂંકી નજર અને વિચારો સામે કોઈને વાંધો નથી.